Tiyatro sahneleri için yazılmış oyunların sinemaya aktarılması veya beyazperde için yazılmış senaryoların tiyatro sahnelerine uyarlanması, seyirciler tarafından sevilmiş bir eser söz konusu olduğunda her zaman heyecanla karşılanıyor. Sonunu hatta tüm hikâyeyi bildiğimiz halde tekrar tekrar seyrediyoruz. Peki, neydi bizleri yeniden izlemeye iten diye incelediğimizde, merak duygusu mu yoksa her seferinde farklı bir seyire yol almak için mi tam olarak açıklayamasak da bu durumun bizleri oldukça memnun ettiğinin farkındayız. İşte bu sebeple uyarlanmış filmleri sizler için derledik.
1) IRMA LA DOUCE- SOKAK KIZI IRMA
Irma la Douce, Alexandre Breffort’un iki perde olarak yazdığı, müziğini Marguerite Monnot’un yaptığı, 12 Kasım 1956’da Théâtre Gramont Paris’te prömiyeri yapılan bir Fransız müzikalidir. 1958’den itibaren Londra’da oynanmış ve ardından Broadway’de çok başarılı olmuştur.
1963 yılında ise Billy Wilder’ın yönetmenliğini yaparak filmi sinemaya aktarır. Başrollerde Jack Lemmon ve Shirley MacLaine yer alır. Deneyimsiz bir polis olan Nestor ile fahişelik yaparak geçinen Irma’nın hikâyesi anlatıldığı film 1961 yılında da ülkemizde Gülriz Sururi tarafından oynanmıştır.
2) CLOSER – DAHA YAKLAŞ
Patrick Marber tarafından tiyatro için yazılır ve 1997’de oynanmaya başlanır. 2004 yılında ise yönetmen Mike Nichols tarafından uyarlanan filmin başrollerinde Julia Roberts, Jude Law, Natalie Portman ve Clive Owen oynar. Filmin diyaloglarından dramatik bir altyapıya sahip olduğu anlaşılan filmin konusu; Yazarlık hedefi olan İngiliz genç bir gazeteci olan Dan sadece ölüm ilanları yazarak hayatını geçindirir. Bir gün Amerikalı Alice ile tanışır ve Alice’in hayatından yola çıkarak yazdığı kitap baskıya hazırlanırken, kitabının kapak fotoğrafını çektirmek için gittiği fotoğrafçı Anna’ya âşık olur. Anna ise Dan sayesinde doktor Larry ile tanışır ve onunla evlenir. Fakat Anna ve Dan arasındaki ilişki zamanla aldatmaya giden yoldaki taşları örmeye başlar. İşte bu dört insanın arasındaki ilişki kendi ilişkilerimize ve bakış açımıza bir şeyler anlatır.
3) WHO IS AFRAID OF VIRGINIA WOLF – KİM KORKAR HAİN KURTTAN
Edward Albee tarafından yazılan Who’s Afraid of Virginia Woolf 1962 yılında tiyatroda ilk kez prömiyerini yapar ve zamanın Amerikan aile yapısına bir eleştiri getirdiğinden yıllarca kapalı gişe olarak oynar. 1966 yılında yönetmen Mike Nichols tarafından sinemaya uyarlanır. Başrollerinde Elizabeth Taylor, Richard Burton, Sandy Dennis ve George Segal oynar. Sekiz dalda Oscar’a aday gösterilir, beş dalda ödül kazanır. Lakin film günümüz sinema bakış açısıyla izlendiğinde son derece sıkıcı bulunabilir. Elizabeth Taylor’un yüksek perdedeki nevrotik ses tonuyla sürekli konuşması da oldukça rahatsız edicidir. Buna karşın tiyatro uyarlamaları daha başarılıdır. Konusu ise orta yaşlı bir çift ile evlerine davet ettikleri genç bir çift ile tuhaflıklarla dolu bir gece geçirmeleri üzerinedir.
4) QUILLS – TÜY KALEMLER
Tiyatro dalında Pulitzer ödüllü bir oyun yazarı olan Doug Wright tarafından 1995 yılında yazılmıştır. 1996 yılında da Broadway prodüksiyonlarını kapsayan Obie Ödüllerinde en iyi yazar ödülünü kazanmıştır. 2000 yılında yönetmen Philip Kaufman tarafından beyazperdeye aktarılır. Filmin kadrosunda Geoffrey Rush, Kate Winslet, Joaquin Phoenix ve Michael Caine yer alır. Filmin konusu ise Fransız Devrimi’nin ardından Marquis de Sade’ın akıl hastanesinde ve hapishanede geçirdiği günlerdir. Tüm kısıtlamalara, durdurma girişimlerine rağmen gizlice kitaplarını yayınlaması ve elinden her şeyi alınsa da hiç durmadan yazmaya devam etmesi ile Sade bize çok şey anlatıyor. Ülkemizde de Ankara Tatbikat Sahnesi’nde sahnelenmiştir.
5) FIDDLER ON THE ROOF - DAMDAKİ KEMANCI
Damdaki Kemancı 1964’te Broadway’de müzikal olarak sahnelenir. Sholom Aleichem tarafından yazılmış asıl adı “Tevye ve Kızları” olan eserdir. 1971’de yönetmen Norman Jewison tarafından sinemaya uyarlanır. Filmin konusu; 20. yüzyılın başında Rusya’da Anatevka köyünde Yahudiler ve Ortodoks Hristiyanlar bir arada yaşarlar. Bu kasabada yaşayan sütçü Tevye, fakir ve beş kızı olan bir adamdır. Geleneklerini korumak istemesi ile kızlarının sevdikleri insanla evlenmek istemeleri üzerine gelişen dünyayla çatışmasını anlatır.
6) 6 HAFTADA 6 DANS DERSİ – SIX DANCE LESSONS IN SIX WEEKS
Amerikalı oyun yazarı Richard Alfieri tarafından 2001 yılında yazılmış olan oyun Broadway’de sahnelenmiş, 24 farklı ülkede 14 farklı dilde oynanmıştır. 2014 yılında ise sinemaya uyarlanır. Başrollerinde Gena Rowlands ve Cheyenne Jackson yer alır. Filmin konusu ise emekli bir kadın Lily Harrison, evinde özel dans dersleri vermesi için bir dans eğitmeni Micheal Minetti’yi tutar. Altı hafta boyunca her hafta farklı bir dans öğrenecektir. Karşıt bir ilişki olarak başlayan şey, zamanla birlikte dans ederken yakın bir arkadaşlığa dönüşür. Bu arada Lily’nin Micheal’den sakladığı bir sırrı vardır. Türkiye’de de Cihan Ünal ve Nevra Serezli’nin müthiş performansları ile tiyatroda sahnelenmiştir.
7) A SECRETCAR NAMED DESIRE - ARZU TRAMVAYI
İlk kez 1947’de sahnelenen ABD’li oyun yazarı Tennessee Williams bu oyunuyla Drama dalında Pulitzer ödülünün de sahibi oldu. Yönetmen Elia Kazan tarafından 1951’de beyazperdeye uyarlanmış başrollerinde Marlon Brando ve Vivien Leighin oynayarak 3 dalda Oscar ödülünün sahibi olmuştur.
Filmin konusu; İkinci Dünya Savaşı sonrası New Orleans’ta geçiyor ve belirgin bir sınıf ayrımına rağmen bağlarını korumaya çalışan genç bir evli çiftin etrafında dönüyor.
8) THE BIRDCAGE – KUŞ KAFESİ / ÇILGINLAR KULÜBÜ
Fransız yazar Jean Poiret tarafından yazılmış asıl adı La Cage Aux Follex olan oyundur. Uzun yıllar Avrupa’da oynar ve Broadway’de gişe rekorları kırar. Bu eğlenceli ve aynı zamanda eleştirilerini komedi olarak bizlere anlatan oyun önce 1979 yılında, ardından 1996 yılında sinemaya uyarlanır. Başrollerinde Robin Williams ve Nathan Lane oynadığı filmde Robin Williams adeta döktürmüştür. Filmin konusu ise; Eşcinsel bir kabare sahibi Drag queen sevgilisini, gençliğindeki heteroseksüel olduğu dönemden olan oğlunun nişanlısının sağcı ahlakçı ebeveynleriyle tanıştırabilmesi için ortaya çıkan sahte oyunlar ve komik kaoslardır. Ali Poyrazoğlu tarafından ülkemizde de sahnelenmiştir.
9) DEATH OF A SALESMAN - SATICININ ÖLÜMÜ
1949 yılında Arthur Miller tarafından yazılmış olan oyun Broadway’de uzun süre sahnelenmiştir. Oyun aynı zamanda 1949’da Pulitzer ödülü almıştır. Pek çok kez sinemaya aktarılsa da 1985 versiyonu dikkat çeker. Yönetmen Volker Schlöndorff tarafından sinemaya aktarılan filmin başrollerinde Dustin Hoffman, John Malkovich vardır. Filmin konusu; II. Dünya Savaşı sonrasındaki ABD insanının, aktif değişken ekonomik ortamdan etkilenip, geçmişle gelecek arasındaki gidip gelmeler sonucunda bunalıma girerek intiharını ele alır.
10) PERFETTI SCONOSCIUTI - KUSURSUZ YABANCI
Kusursuz Yabancı; 2016 yılında yönetmeni ve hikâyesi Paole Genovese’ye ait İtalyan yapımı filmdir. Filmin konusu; Uzun süredir arkadaş olan 7 kişinin bir akşam yemeğinde başladıkları oyunla; çağımızın ilişkileri ve sırlarına odaklanır. Uçakların karakutusu varsa insanların da karakutusu cep telefonudur. Türkiye’de yönetmen koltuğunda Serra Yılmaz tarafından Cebimdeki Yabancı ismiyle çekilen film, Mutluyduk Belki Bugüne Kadar ismiyle de sahnelenmiştir.
11) BUG – BÖCEK
Böcek, Amerikalı oyun yazarı Tracy Letts’in yazdığı bir tiyatro oyunudur. 2006 yılında The Exorcist’in yönetmeni William Friedkin tarafından çekilir. Başrollerinde Ashley Judd ve Micheal Shannon vardır. Filmin konusu; bir savaş gazisi olan Peter Evans, Oklahoma’daki ürkütücü bir otel odasında yaşayan Agnes White ile gizlice buluşur. Deniz Kuvvetlerinde geçirdiği zamandan, Amerikan vatandaşlarını izleyen gizli makinelerden, gizli deneylerden bahseden Peter geceyi geçirir, ancak sabah, Agnes’i bekleyen bir sürpriz vardır. Bir böcek istilasını keşfettiklerinde ise gerçeklik ile yanılsama arasındaki çizgi gittikçe bulanıklaşır.
12) AMADEUS
1979 yılında Peter Shaffer tarafından yazılan oyun 1984 yılında yönetmen Milos Forman tarafından sinemaya aktarılır. Başrollerinde Fahrid Murray Abraham ve Tom Hulce’nin yer aldığı film, Oscar ödüllerinde aday olduğu 8 dalın tamamından ödülle ayrılır. Filmin konusu; henüz 35 yaşındayken ölen, 600’ün üzerinde bestesi olan, toplu mezara gömülen, müziğinin ilahi ve mucizevi olduğuna inanan Saray bestecisi Salieri tarafından kıskanılan Wolfgang Amadeus Mozart’ın hayatıdır.
13) SWEENEY TODD: THE DEMON BARBER OF THE FLEET STREET (2007)
Sweeney Todd: Fleet Sokağının Şeytan Berberi; Christopher Bond’un oyununa dayanan Hugh Wheeler kitabından yola çıkılarak yapılmış ve ilk kez 1979’da Broadway’de sahnelenmiş müzikaldir. En İyi Müzikal dahil Antoinette Perry Broadway Tiyatrosu’nda Mükemmellik Ödülü veya daha yaygın adıyla Tony Ödülü olarak bilinen ve Broadway tiyatrosunda üstünlüğe verilen ödüllerde 8 dalda ödül kazanmıştır. 2007 yılında yönetmen Tim Burton tarafından sahneye aktarılan filmin başrollerinde Johnny Deep ve Helena Bonham Carter vardır. Filmin konusu; eşi ve kızıyla mutlu bir evliliği bulunan berber Benjamin Barker, Yargıç Turpin tarafından işlemediği bir suçtan ötürü suçsuz yere hapse atılır. 15 yıl sürgünde kaldıktan sonra evine geri döndüğünde eşinin arsenik içtiğini, kızının ise tüm yaşadıklarına sebep olan Yargıç tarafından vesayetinin alındığını öğrenir. Şeytani komşusu bayan Lovett ile bir işbirliği içine girerek ona bunu yapanlardan Sweeney Todd adıyla intikam almaya hazırlanır.
14) CYRANO DE BERGERAC
Kiliseyle kralın sanat üzerinde uyguladıkları mutlak monarşiyi reddeden, hatta bu yüzden kralın casusları tarafından düzenlenen bir suikasta kurban giden, yetenekli bir asker ve şair olan Cyrano de Bergerac’ın hayatından kurgulanarak yazılan en meşhur eser Fransız yazar Edmond Rostand’a aittir ve ilk kez 1897’de sahnelenir. Roxane’ye olan aşkını doya doya hissedebileceğiniz bu oyun 1950 ve 1990 yıllarında beyazperdeye aktarılır. 1950 versiyonunda José Ferrer Cyrano rolüyle Oscar’ı alırken, 1990 versiyonunda Gérard Depardieu aday gösterilir.
15) THE 39 STEPS – 39 BASAMAK
1915 yılında yazar John Buchan tarafından yazılmış bu çok satana roman senaryolaştırılarak ilk defa Alfred Hitchcock tarafından 1935 yılında sinemaya uyarlanır. Londra‘ya yeni gelmiş Kanadalı çiftçi Richard Hannay Bay Hafıza isimli tiyatronun sonunda gizli ajanlardan kaçan Anabella Smith ile tanışır. Onu dairesinde saklamayı kabul eder ama kadın aynı gece esrarengiz bir şekilde öldürülür ve 39 Basamak diye mırıldanır. Hanay’ın hem aranan bir suçlu durumuna düşmesi, hem de kendisini bir uluslararası casusluk entrikasının içinde bulmasıyla suçsuzluğunu kanıtlamak için 39 Basamak şifresini çözmeye çalışması anlatılmaktadır.
16) WILLIAM SHAKESPEARE’DEN SİNEMAYA AKTARILANLAR
16. yüzyılda yaşamış ünlü İngiliz yazar ve şair Shakespear’den günümüze ulaşan 38 oyun ve bu oyunların sayısız sinemaya uyarlamış filmi mevcut olduğundan kısaca listeledik.
Macbeth
1948 yılında Orson Welles yönetmenliğinde çekilir. Macbeth rölünde Orson Welles Lady Macbeth rolünde ise Jeanette Nolan vardır.
Othello
1951 yılında yönetmen Orson Welles tarafından çekilir. Othello rolünde gene Orson Welles karşımıza çıkarken 1981 yılında Anthony Hopkins, 1995 yılında Laurence Fishburne vardır.
Hamlet
İlki 1913 yılında ikincisi 1920 yılında sessiz sinema olarak çekilmeye başlanan ve bu zamana kadar bizim sayabildiğimiz 47 defa sinemaya uyarlanmış oyun. Hamlet rolünü 1990 yılında Mel Gibson, 2000 yılında Ethan Hawke, 2018 yılında Andrew Scott tarafından oynanmış.
Romeo ve Juliet
1996 yapımı yönetmenliğini Baz Luhrmann yaptığı, başrollerinde Leonardo Dicaprio ve Claire Danes paylaştığı 20. yüzyıl Romeo ve Juliet’inin en sevdiğimiz uyarlama olduğunu söyleyebiliriz.
17) INCENDIES – İÇİMDEKİ YANGIN
Lübnan asıllı Kanada’lı, Paris’teki La Colline Ulusal Tiyatrosunun sanat yönetmeni ve oyun yazarı Wajdi Mouawad tarafından yazılmış aynı adlı oyun 2010 yılında sinemaya aktarılmıştır. İkiz Jeanne ve Simon Marwan’ın, Orta Doğulu anneleri Nawal vefat ettikten sonra, hiç tanışmadıkları babalarının sırrını ortaya çıkarması ve hiç bilmedikleri erkek kardeşleri bulmaya çalışmasının hikâyesidir. Blade Runner 2049 ve Arrival’den tanıdğımız yönetmen Denis Villeneuve tarafından beyazperdeye uyarlanan film başyapıtlar arasında yerini alır.
Türk Sinemasından tiyatro sahnelerine veya tiyatrodan beyazperdeye aktarılan filmlere baktığımızda ise;
1971 yapımı yönetmen Atıf Yılmaz’ın Türkan Şoray’lı veya Ezel Akay’ın Nurgül Yeşilçay’lı Yedi Kocalı Hürmüz’ünü,
1988 yapımı Şener Şen’li Zengin Mutfağı’nı,
1993 yapımı Demet Akbağ, Rasim Öztekin ve Lale Mansur gibi efsane isimlerin oynadığı Tersine Dünya’yı izleyebilirsiniz.
Son olarak;
Yılmaz Erdoğan tarafından yazılan ve 1999 yılında sahnelenmiş “Sen Hiç Ateşböceği Gördün mü?” oyunu 2020 yılında film olarak çekimlerine başlandı. Başrolde daha önce Demet Akbağ performansı ile izlediğimiz Gülseren’i Ecem Erkek canlandırıyor. Merakla bekliyoruz.
