Orta Dünya’yı Yaratan Bir Aşk Hikayesi: “Beren ile Luthien”

İnsanoğlunun alternatif dünyalar yaratma isteği, arzusu hiçbir zaman bitmeyecek. Rutine binen, kanıksadığımız hayatlarımızdan uzaklaşıp dışarı çıkabilmenin yollarını aramak için de isteyebiliriz bunu; kanıksadığımız durumlar bir kenarda dursun fakat alternatiflerimiz de olsun düşüncesi yüzünden de. Kesin olan şey şu: Alternatif dünyaları hep düşleriz. Bu dünyalar bizi hep içine çeker. Dünya çok mu sıkıcı? Sebeplerin en başında bu geliyor olabilir mi? Ya da kişiden kişiye değişecek olan alternatif yaşam/dünya adına ben neyi kastediyor olabilirim?

Orta Dünya

Gerçekten var olup olmadığı tartışıladursun Orta Dünya kıtası J.R.R. Tolkien tarafından yaratılmış hayali bir kıtadır. Orta Dünya’yı yaşadığımız dünyanın alternatifi olsun diye mi yaratmıştır Tolkien; tabii ki hayır. 1892’de doğmuş, uzmanlık alanı Anglo – Saxon Dili ve Edebiyatı olan, Hobbit, Yüzüklerin Efendisi ve Silmarillion eserlerinin yazarı için Orta Dünya kıtasını yaratma sebebi genel geçer gündelik meseleler ile karşılaştırılamaz. Onun hayal gücü hepimizinkinden farklı çalışıyordu çünkü ve fantastik dünya onun güçlü hayal dünyası sayesinde bambaşka bir boyut kazandı. Ve J.R.R Tolkien Orta Dünya’sı herkesi içine alacak denli büyük ve büyüleyiciydi.

Fantastik Bir Aşk Hikayesi

Fakat J.R.R Tolkien imzalı bambaşka bir aşk hikayesinden bahsedeceğim.  İthaki Yayınları yine fantastik edebiyat adına harika bir işe imza atarak Tolkien’in İlk Çağdaki destanları ve mitleri anlattığı Silmarillion’un gelişiminde büyük rol oynayan Beren ile Luthien’in aşk hikayelerini dilimize kazandırdı. Tolkien’in yayınlanmayan metinlerinden oluşan ve oğlu Christopher Tolkien tarafından derlenen bu metinlerin bir araya gelmesinden oluşan Beren İle Luthien’de sadece bir aşk hikayesi değil Orta Dünya’nın yaratılış hikayesi de var.

Elf kralı Thingol ile Maia Melian’ın tek kızı olan Luthien ölümlü insan Beren’e aşıktır. Aralarındaki destansı aşk Elf babanın tek kızını bir ölümlüye vermek istememesi ile gölgelenir. Bir araya gelmek adına birçok zorluğu atlatmaya çalışırlar ama bu aşk üstünde gölge olan bir aşktır. Fakat şunu hemen belirtmekte fayda var. Baştan sona kesintisiz bir aşk hikayesi okuyacağınızı düşünmeyin. Beren ile Luthien birçok farklı metnin bir araya gelmesinden oluştuğu için hikaye zaman zaman kesintiye uğrayabiliyor veya mantık hataları çıkabiliyor karşımıza. Bunun sebebi çok uzun bir metin olması ve yapılan editör tespitleri üzerine başta J.R.R Tolkien’in bazen -karakter isimlerini mesela- yanlış yazmasından kaynaklı veya Tolkien’in oğlu Christopher Tolkien’in çok çok iyi bir işe imza atsa da onca metni bir araya getirmesinden dolayı oluşabilmesi doğal olan detay değişimleri ve hatalar.

Fantastik dünyanın tüm mekanizmalarının çalıştığı Beren ile Luthien düz bir aşk hikayesi değil yalnızca. Orta Dünya’ya dair köşe taşlarını yerine oturtan (Elfleri ve Elf Kralı Thingol karakterini, kötülerin kötüsü, Kara Düşman, Morgoth’u) Orta Dünya’nın en önemli aşk hikayesinin nasıl dönüşümlerden geçip bize ulaştığını anlatması açısından da önemi kendiyle müstesna bir aşk. Bir okur olarak şunu rahatlıkla söyleyebilirim: Beren ile Luthien anlatı geleneğinde (aşkı anlatan gelenek söz konusu olduğu için) destana yaslanmakta. Bu durum epik tarafı son derece kuvvetli bir hikaye yaratırken, hikayenin baştan sona sarıp sarmalayıp okuyanı kendi içine çekerek alıp götürebilen güçlü tarafının da beslenmesine sebebiyet veriyor.

Bir okur olarak, biraz da kişisel beğenilerimden kaynaklı sebeple dikkat çekmek istediğim bir başka konu, bu aşk içerisindeki Luthien’in varlığı. Luthien sadece bir aşk hikayesinin değil, tüm Orta Dünya meselelerinin ortasında yer almakta. Kötüye yorulabilecek birçok olumsuz etken ve gölgeli tarafları olmasına rağmen Luthien içinde bulunduğu aşk hikayesini gösterdiği çaba, mücadele, meydan okumalarıyla baştan sona sırtlamakta. Bu hikayede masalların tam tersine dağları aşma, delme, yolları kat etme görevinin erkek karakter yerine, kadın karaktere verilmiş olmasındaki en büyük etkeni Tolkien’in kişisel hayatında aramalıyız.

Tam da bu noktada kitabın diğer ayrıntılarına geçebiliriz.

Ayrıntılar

İnsanoğlu alternatif dünyalar yaratma isteğini, arzusunu en çok sanat alanlarında hayata geçirebilmiştir. Özellikle fantastik dünyalar yaratma konusunda son derece yaratıcı olan ve bu dünyaların içine bizi çeken hikayeleri ile J.R.R Tolkien’i ayrı bir yere koymamız gerekiyor. 19. ve 20. Yüzyıl’ın fantastik dünyasını yaratıp, geliştiren; 21.Yüzyıl fantezi ve aynı zamanda bilim-kurgu dünyası için de çok sağlam temeller oluşmasına sebebiyet veren eserleriyle Tolkien’in yaratmış olduğu Orta Dünya bundan sonraki yüzyıllarda da etkisini devam ettirecek.

Kitap ile ilgili vereceğim ilk ayrıntı; hikaye Tolkien’in özel hayatını neredeyse birebir yansıtmakta. Karısı Edith Tolkien’e son derece aşık olan John Ronald Reuel Tolkien’in yaratmış olduğu kadın karakter Luthien bu yüzden masallardakinin tam tersine uğruna dağların delindiği değil, dağları delenin, engelleri aşanın bizzat kendisi olarak karşımıza çıkmakta. Bu John Ronald’ın, Edith’in güçlü kişiliğine olan saygısının ve aşkının göstergesi aynı zamanda.

İkinci ayrıntı; şimdiye kadar tüm Tolkien eserlerinin illüstrasyon çizimlerini yapan Alan Lee’nin varlığı. Bu şahane illüstrasyonlar Beren ile Luthien kitabı boyunca da bizlere eşlik etmekte.

Üçüncü ayrıntı çeviri; Yüzüklerin Efendisi serisini -içindeki şiirler hariç- (şiir çevirileri Bülent Somay’a aittir) çeviren Çiğdem Erkal, Beren ile Luthien’de de karşımıza çıkıyor. İyi ki de çıkıyor. Çiğdem Erkal’ın çeviri bilimini gözeterek yaptığı çeviriler, Tolkien eserlerine olan hakimiyeti, dili sadece bir araç değil, amaç ve anlatıdaki değeri açısına da kıymet vermesi çeviri edebiyat alanı adına çok kıymetli.

İthaki fantastik kitaplar serisinde Alican Saygı Ortanca’nın bir yayın yönetmeni olarak varlığı; fantastik edebiyat dünyası adına çok değerli eserleri okuyucuyla buluşturuyor olması açısından değerli.

Beren ile Luthien kitaplığınızda bulunsun ve okuyun lütfen.

Aynur Kulak