75.000 yıl öncesine ait olduğu düşünülen bir kadının yüzü, 200 parçaya ayrılmış kafatası, muhtemelen bir kaya düşmesi sonucu oluşmuş, ardından son altı yıl boyunca bilim insanları tarafından titizlikle bir araya getirilmiş.
İngiltere’nin Cambridge Üniversitesi’nde arkeologlar tarafından yeniden oluşturulan Shanidar Z adlı bu Neandertal kadının yüzü, sadece kafatasının değil, yüzünün de yeniden hayal edilmesiyle elde edildi. Üniversitenin web sitesinde yayımlanan bir rapora göre, uzmanlar, antik kuzenlerimizin aslında nasıl göründükleri hakkında yeni bir içgörü kazandı.
Görünüşe göre, düşündüğümüzden daha benzer olabilirlermiş — hem yüz özellikleri hem de ölüm konusundaki düşünceleri açısından. Cambridge’deki Paleoantropolog Dr. Emma Pomeroy, “Neandertal ve insan kafatasları bizimkilerden çok farklı görünüyor.” diyor. “Neandertal kafatasları büyük kaş çıkıntılarına ve çenelerde eksikliklere sahiptir, daha belirgin burunlarla sonuçlanan dışa doğru çıkıntılı bir orta yüzü vardır. Ancak yeniden oluşturulan yüz, hayatta bu farklılıkların o kadar da keskin olmadığını düşündürüyor.”
İnsanlarla benzerlik gösterdiğine göre, “türlerimiz arasında çiftleşmenin nasıl gerçekleştiğini” görmek belki de daha kolaydır,” diye ekliyor, “hemen hemen herkesin bugün hala Neandertal DNA’sına sahip olmasıyla sonuçlanan.” Neandertaller, Homo sapiens — modern insanlar — ile aynı ortak atadan evrimleşen erken insan türüydü ve 700.000 ila 300.000 yıl önce yaşamışlardı. Bir süre yan yana yaşadık, ancak Neandertaller yaklaşık 40.000 yıl önce yok oldu.
Bizden daha kısa ve tıknazdılar, nemlendirmek ve soğuk havayı ısıtmak için büyük burunlara sahiptiler. Ancak beyinleri de aynı büyüklükteydi — hatta daha büyük olabilir, görece küçük bedenlerine göre. Shanidar Z, 2018’de bulunan 10 Neandertal’den biriydi ve İngiliz Kürdistanı’ndaki bir mağarada bulunan mağaralar arasında ikonik bir site haline geldi.
Üniversite, yüzü Netflix’te yayınlanan BBC tarafından yapılan “Neandertallerin Sırları” belgeselinin bir parçası olarak yeniden oluşturulduktan sonra “belki de bu yüzyılda bulunan en iyi korunmuş birey olabilir,” diye belirtti. Kafatası 200 kemik parçasına sıkışmış durumdayken Pomeroy, “çok yumuşak olabilen, çayda ıslatılmış bir bisküvi kıvamına benzer” diyor. Ekip, kemikleri güçlendirmek için yapıştırıcı kullandı, sonra onları folyoya sarılmış bloklarda çıkardı. Laboratuvara geri döndüklerinde, ekip yapıştırıcıyı seyreltti, her kemikten bilgisayarlı tomografi taramaları yaptı, ve ardından bunları el ile yeniden birleştirmenin titiz sürecine başladı.
Pomeroy, “Bu, yüksek bahisli, 3D bir yapboz gibidir. Bir blok üzerindeki işlem, birazdan fazla bir süreyi alabilir.” diye ekliyor. Yeniden inşa edilen kafatası tekrar tarandı ve dünya çapında önde gelen paleoarkeologlar, ikizler Adrie ve Alfons Kennis, yüzü ortaya çıkarmak için kas ve cilt katmanları oluşturmaya başladı. Shanidar Z’nin sadece yarısı bulunmuştu. Bu yüzden, ekibin cinsiyetini belirlemek için diş mine proteinlerini kullanması gerekti.
Amerikalı arkeolog Ralph Solecki‘nin 1950’lerde Neandertal kalıntılarını bulmasının ardından, o mağara alandaki efsanevi bir statü kazandı.
Uzmanlar, bu gömü alanının bir işaret olarak kullanılmış olabilecek devasa dikey bir kayaya sahip olduğunu belirtiyorlar — bu da akrabalarımızın ölüm hakkında daha önemli bir anlayışa sahip olabileceğini öne sürüyor.
Mağaradaki kazıları yöneten Cambridge Profesörü Graeme Barker, “Neandertaller, 150 yıl önce bulunduklarından beri kötü bir basın aldılar. Bulduğumuz şeyler, Shanidar Neandertallerinin, en yakın evrimsel kuzenlerimiz olan bizlerden pek de farklı olmayan bir şekilde ölüm ve sonrasıyla ilgili düşündüğünü gösteriyor.” dedi.
