Çin’in Zhurong Mars araştırma aracı, Mars’ın Utopia Planitia adı verilen kumullarında, eski bir iklim değişikliği yaşandığını keşfetti.
Zhurong Mars araştırma aracı, Mayıs 2021’de iniş yaptığı bölgedeki parlak kumulların üzerine yerleşen koyu kıvrımlar şeklindeki izler aracılığıyla, Mars’ın 400.000 yıl önce dramatik bir iklim değişikliği yaşadığına dair kanıtlar buldu. Çin Bilimler Akademisi Ulusal Astronomik Gözlemevleri’nden Li Chunlai liderliğindeki bilim insanları, aracın ekipmanlarını ve Çin’in Tianwen-1 Mars yörünge aracından elde edilen yüksek çözünürlüklü gözlemleri kullanarak, Zhurong’un Mayıs 2021’de iniş yaptığı bölgeye yakın büyük kumullara daha yakından baktı.
Kumulların hilal şeklinin yüz binlerce yıl boyunca erozyona uğradığı, uzun koyu kıvrımların, dune alanlarının üzerinde oluştuğu ve rüzgarla taşınan kumullardan farklı bir açıyla oluştuğu gözlemlendi. TAR’lar (transverse aeolian ridges), Mars’ın daha düşük orta enlemlerinde yaygın olarak gözlemlenir, ancak Kızıl Gezegen’deki rüzgar yönünü açıklayabilen global atmosfer dolaşım modelleri, bu oluşumların nasıl gerçekleştiğini açıklayamıyordu – ta ki şimdiye kadar.
Zhurong’un kumullara yönelik araştırması, hilal şeklindeki cisimlerinin koyu malzemenin altında daha parlak bir malzemeden oluştuğunu ortaya koydu. Tianwen-1 Mars yörünge aracı, yörüngeden Mars genelinde 2.262 parlak kumul gözlemledi ve bu kumulların üzerine düşen kraterlerin sayısına dayanarak, araştırma ekibi bu kumulların 2,1 milyon ile 400.000 yıl önce oluştuğunu tahmin etti. Bu da koyu TAR’ların son 400.000 yıl içinde bu kumulların üzerinde oluştuğu anlamına gelir.
Bu tarihler, Mars’ın son büyük buzul çağının başlangıcı ve sonuyla örtüşmektedir. TAR’ların kumullardan farklı bir açıyla oluşmuş olması, Mars’ın daha düşük orta enlemlerindeki rüzgar yönünün buzul çağının sonuyla birlikte değiştiğini göstermektedir.
Buzul çağı, Mars’ın dönme ekseni açısındaki değişiklikler nedeniyle başlamış ve sona ermiştir. Bu değişiklikler, bir gezegenin dönme ekseni ile yörüngesinin düzlemi arasındaki periyodik bir dalgalanma olarak ortaya çıkar ve güneşin, Jüpiter’in ve diğer gezegenlerin çekim etkileri ile gezegenin yörüngesinin şekli ve önündeki hareketleri nedeniyle meydana gelir. Hem Dünya hem de Mars bu döngüleri deneyimler ve bunlar iklim değişikliklerine neden olur. Mars için, dönme açısı (eğim açısı olarak da adlandırılır) 2,1 milyon ila 400.000 yıl önce 15 ila 35 derece arasında değişmiştir ve bu durum Mars’ın iklimine büyük etkilerde bulunmuştur. Bugün Mars’ın eğim açısı yaklaşık 25 derecedir.
Şaşırtıcı bir şekilde, Mars’taki bir buzul çağı, Dünya’dakinden biraz farklıdır. Tipik olarak, Mars’taki buzul çağlarında kutuplarda daha sıcak sıcaklıklar görülür ve su buharı ile tozun orta enlemlere doğru hareket ettiği ve oraya çöktüğü gözlenir. Son buzul çağında, bu su ve toz, 60 derece enlem altında seçilen bölgelerin altında hala kalın bir tabaka oluşturmuştur ve 60 derece üzerinde neredeyse her yerde bulunmaktadır.
Mars’taki mevcut jeolojik dönem Amazonian çağı olarak bilinir ve 3,55 ila 1,88 milyar yıl önce başlamış olup, bu süre boyunca gerçekleşen çarpma sayısına dayanır.
Li, “Amazonian iklimini anlamak, mevcut Mars manzarasını, uçucu maddelerin depolanma bölgelerini ve atmosfer durumunu açıklamak ve bu mevcut gözlemleri ve aktif süreçleri Mars’ın eski iklim modelleriyle ilişkilendirmek için önemlidir,” şeklinde açıklama yapmıştır. “Mars’ın mevcut ikliminin gözlemleri, Mars iklimi ve manzara evriminin fiziksel modellerini iyileştirmeye ve hatta yeni paradigmalara yol açabilir.”
Bu arada, Zhurong araştırma aracı Mars’ın uzun kuzey kışı sırasında uykuya geçti. Henüz yeniden etkinleşmedi ve kaderi belirsizliğini koruyor. Nisan ayında, Çinli bilim insanları aracın güneş panellerinin muhtemelen tozla kaplandığını kabul ettiler, bu da aracın hiçbir zaman uyanamayabileceği anlamına gelir.
Bu bulgular, 5 Temmuz tarihli Nature dergisinde yayımlandı. Özgün kaynak: Space.com.
