Türkmenistan’ın kıyı şehri Avaza’da tamamen kuruma tehlikesiyle karşı karşıya olan Aral Gölü’nün geleceği ile ilgili bir zirve gerçekleştirildi.
Aral Gölü’nün kuruması tehlikesi tıpkı Amazon Ormanları’nın yok edilmesi sorunu gibi aslında tüm dünyayı ilgilendiriyor. Aral Gölü’nü Kurtarma Uluslararası Fonu’na üye ülkeler bu ekonomik ve ekolojik problemi çözmek için bir araya geldi.
Aral Gölü’nü Kurtarma Uluslararası Fonu (IFAS) 1993’te kuruldu fakat 10 senedir liderler düzeyinde bir zirve düzenlenmemişti.
Her ne kadar 10 yıl boyunca üye ülkeler gölü kurtarma hedefinde ayrı ayrı çalışsa da zirvenin amacı ortak bir çalışmayı yeniden başlatma ve etkin hale getirmekti. Bu açıdan bakıldığında zirve başarılı geçti.
Hedef analiz yapıp çözüm üretmek
Zirve için Türkmenistan Cumhurbaşkanı Kurbankulu Berdimuhammedov, IFAS’ın diğer üye ülkeleri olan Özbekistan, Kazakistan, Kırgızistan ve Tajikistan’ın devlet başkanlarını Avaza’ya davet etti.
IFAS yönetim kurulu başkanı Baycanov Güzgeldi zirvenin amacıyla ilgili şunları söyledi: “Amaç üye ülkelerin devlet başkanlarının buluşması, fikirlerin masaya yatırılması, tartışılması, durumun neden daha kötüye gittiğinin analizinin yapılması ve çözüm üretilmesiydi.”
1960’lı yıllarda Aral Gölü, dünyanın en büyük dördüncü tuz gölüydü. Ama yoğun tarımcılık sebebiyle büyük oranda kuruyan göl, birkaç yıl içerisinde yüz ölçümünün yüzde 90’ını kaybetti. Tuzluluk oranı aşırı arttı ve milyonlarca balık öldü.
IFAS Kazakistan temsilcisi Bolat Bekniyaz, kurumanın çevreye olan etkisini anlatıyor: “Aral Gölü gidince, kıyı kasabaları da yok oldu. Tarihsel olarak balıkçılıkla geçimini sağlayan bu topluluklar, gölün kurumasıyla işlerinden oldu.”
Dünya Bankası tarafından finanse edilen ve 2005 yılında inşa edilen bir baraj, gölün kuzey kısmına yeniden su birikmesine imkan tanıdı ve Kazakistan’ın bu bölgesi yeniden canlandı.
Bekyinaz, “Bugün bu bölgede 8 bin ton balık tutuluyor ve bu balıklar 8 ayrı fabrikada işlemden geçiyor. Tutulan balıkların bir kısmıysa Rusya’ya ve Doğu Avrupa ülkelerine ihraç ediliyor.” diyor.
Kuru gölün çevreye zararları artıyor
Geriye güneyde tamamen kurumuş devasa bir alan kalıyor. Bölgedeki sert rüzgarlar nedeniyle göl ve çevresinde bulunan tuz ve ilaçlar çok endişe verici bir şekilde yayılıyor.
Bu sorun 500 km uzakta bulunan Özbekistan’ın başkenti Taşkent’te de hissedildi.
IFAS yönetim kurulu başkanı Güzgeldi, “Yakın bir süre önce, 4 gün boyunca, havada tuz parçacıkları vardı. Bu hem insanların sağlığını olumsuz etkiledi, hem de ekinlere zarar verdi.” şeklinde konuşuyor.
Ortak aksiyon planı hazırlanıyor: ‘Yeşil teknoloji’ desteklenecek
Zirvede üye ülkeler çok önemli bir karara imza attı. Yeni bir stratejik ve ortak aksiyon planının temelleri atıldı.
Su kullanımını daha iyi idare edebilmenin amaçlandığı planda, sulama ihtiyacını azaltan ‘yeşil teknolojilerin’ kullanılması ve tuza karşı dayanaklı bitkilerin ekilmesi gibi öneriler değerlendirildi.
Bekyinaz, “Ekolojik açıdan bakıldığında, bölgeyi daha fazla yeşillendirmeyi amaçlıyoruz. Mesela, gölün tabanına ve yerleşim yerlerinin etrafında bir ‘yeşil çember’ oluşturmak istiyoruz.”
Geçtiğimiz hafta Türkmenistan’ın önderliğinde Birleşmiş Milletler tarafından kabul edilen bir kararda, Aral Gölü’nü Kurtarma Uluslararası Fonu ile işbirliği yapılması öngörüldü. Bu da sorunun sadece Orta Asya’yı değil tüm dünyayı ilgilendirdiğinin bir göstergesi.
Euronews
