Antik Mısır: Piramitleri, tanrı – kral firavunları, matematik ve birçok disiplindeki gelişimiyle Antik Dünya’nın en önemli medeniyetlerinden biri olup tarihin özel medeniyetlerinden biri kabul edilmektedir. Sizlere ilk yazımda Antik Mısır’da heykel sanatından bahsedeceğim.
Antik Mısır, heykel ve sanatın antik çağdaki toplumlarının geneli gibi din esaslıdır. Tanrı figürlerini, ahiret inancını Mısır heykellerinde görmek mümkündür. Dünyada bugün önemli yeri olan piramitler dahi dini bir figür temsil eder. Mısır heykelciliği antik çağ toplumlarının genelini etkilemiştir. Antik Yunan’da Athena Tapınağı, Mısır heykellerinin boyut ve biçimine göre tasarlanmıştır. Heykelcilik zamanla Mısır toplumunda dinden öteye geçip bir kültür haline gelmiştir. Aynı durum müzik ve sanat için geçerlidir.
Geleneksel, Antik Mısır heykellerinin yapılış şekli şöyledir; küçük ve rafine olarak meydana gelmiştir. En iyi güneş ışığı görülen batık kabartma tekniği kullanmışlardır. Ptolemaik kullanmıştır. Firavunların heykeller üzerinde her zaman etkisi olmuştur. Firavunlar direkt tanrı olarak kabul edilmese dahi tanrıların temsilcisi olarak kabul edilirdi.
Antik Mısır çağının içerisinde ileri bir medeniyet olarak dikkat çekmekle birlikte medeniyetinin derinliklerinde sanatsal olarak da temelleri bulanan bir altyapı bulunmaktadır.
Antik Mısır heykellerini tek tek açıklamamız gerekirse Anubis: Ölüm ve cezalandırma tanrısıdır. Üç ilahi dindeki şeytan tasvirine benzerlik gösterir. Krallığı yeraltındadır. Seth ve Nephthys oğludur. Çakalların mezarın etrafında dolaştıklarından dolayı çakal başlı Anubis ölümle beraber anılır. Seth tarafından öldürülen Osiris mumyaladığı için mumyalama tanrısı olmuştur. Tüm ölüleri yüceltmek, korumak onun görevidir. Ölen kişi diğer dünyada yargılandığı zaman Anubis ona yardım eder. Antık Mısır’ın en saygın tanrısıdır. Antık Mısır’da mumyalama yapan kişiler Anubis maskesi takmak zorundadır. Ölüleri tekrar hayata döndürme kabiliyeti vardır.
Ra: Güneş tanrısıdır. Antik Yunan mitolojisindeki Zeus’la benzerlik göstermektedir. Gizemli bir tanrıdır. Krallığı gökyüzünde bulunur. Diğer bütün tanrılar ona bağlıdır. Genellikle şahin kafalı insan biçiminde canlandırılmıştır. Firavunların onun soyundan geldiği söylenir. Osiris’ten sonra ise Set Osiris’i öldürerek başa geçmiştir. Set’ten sonra babasının öcünü alarak Horus firavun olmuştur Horus’u da kapsamış ve Ra-Horakhty (ya da Ra-Horus) ismini almıştır. Daha sonra Amun’la birleşerek Amun-Ra’yı oluşturmuştur.
Horus: Birçok yönden tanrı Ra ile benzerlik göstermektedir. Horus Antik Mısır mitolojisinde gök tanrısıdır. Osiris ve İsis’in oğludur. Horus şahin başlı olarak tasvir edilir. Bazı firavunlar İsis’in kucağında olduğu tasviri yapılmıştır. Bu olayın sebebi ise dünya üzerinde Horus olduğu inancıdır. Horus’ un yeryüzünde ki cisimlenmiş halleri Antik Mısır’ın en önemli tanrısı olarak betimlemiştir.
İsis: İsis doğurganlık, bereket ve toprak tanrısıdır. Kadınlar ve çiftçiler İsis’e dua ederler. Birçok mitolojide İsis ile benzerlik gösteren tanrıçalar mevcuttur. Bunlardan biri Orta Doğu ve Anadolu mitolojisinin tanrıçası Kibele örnek olarak gösterilebilir. İsis ilk kez öldürülen kocası Osiris’i dirilttiği ve varisi Horus’u üretip koruduğu Osiris mitinin ana karakterlerinden biridir. Genelde sanatta başında taht benzeri bir hiyeroglif giyen bir kadın olarak tasvir edilir.
Bast: Antik Mısır halkının en çok önem verdiği hayvandır. Herodot kitabında da yer verilmiştir. Ra’nın kızı olarak bilinir ve Mısır halkının koruyucusu konumundadır. Bast olarak tasvir edilen hayvan kedidir. Kedilerin Mısır halkında, mitolojisinde ve toplumunda önemli yerleri vardır. Bir kedi öldüğü zaman onun için yas tutulur, sahibi öldüğü zaman arkasında kedisine bakacak kimsesi yok ise kedisiyle beraber gömülmek ister. Mısırlıların kedileri kutsal sayması ve Ra’nın gözü unvanını almasının en büyük sebebi Nil nehrinde yapılan tarımdır. Bu yapılan tarımda kediler, haşarat ve fareler ile mücadele ederek mahsullere zarar vermelerini engellemektedir. Pers-Mısır arasında yaşanan savaşta şöyle bir olay meydana geldiği rivayet edilir; Persliler, Mısırlılara karşı savaştayken mızrakların ucuna kedileri bir kalkan olarak kullandıkları söylenir. Bunu gören Mısır askerleri savaşmayı bırakmıştır.
NouvArt platformu üzerinden sizlerle buluştuğum ilk yazımda tarihsel olarak ileri medeniyetlerden biri olan Antik Mısır’da heykel sanatına dair örnekler vermeye çalıştım. Yeni çalışmalarıma kadar görüşmek üzere esen kalın.
Yusuf Soğan
