Film izlediğimizde beynimizde neler olur? Neden bazı filmlere hayran kalırız ve bazı sahneleri unutamayız? Film izlerken beynimizin fonksiyonları nasıl incelenebiliyor? İşte bu üç sorunun cevabını istiyorum…
Sinema, insan hayatına ilişkin konuları ele alış şekli, kullanılan ses ve görüntü efektleri, oyuncuların performansı ve daha birçok özelliğiyle izleyicilerin, algısal, bilişsel ve duygusal süreçlerini tetikleyen çok boyutlu bir deneyim yaşamalarını sağlayan bir sanat dalıdır. Neden bazı filmlere hayran kalırız? Bu ve benzeri soruların yanıtlarını arayan, sinema ve nörobilimi buluşturan nörosinematik oldukça ilgi çekici bir alan.
Film izlerken beynimizin fonksiyonları nasıl incelenebiliyor? 1980’lerde manyetik tınlaşım görüntülemenin hastanelerde kullanılmaya başlanması ve fonksiyonel manyetik tınlaşım yönteminin(fMRG) bulunması ile bir kişinin film izlerken beyninde neler olduğunu incelemek mümkün hale gelmiştir. Yöntemin temeli, insan beyninde çalışan bölgenin daha fazla kanlanmasına dayanıyor. Kan akımının artması bölgedeki oksijen miktarının ve oksijen tüketiminin de artmasına yol açıyor. Oksijen miktarındaki değişimleri fark eden bu makine, aktif olan beyin bölgesi için aktif olmayan bölgeye göre daha çok manyetik tınlaşım sinyali oluşturuyor. (PS Dosya)
Fonksiyonel manyetik tınlaşım yöntemi ile yapılan araştırmalarda ağrının, duyguların, öğrenmenin, konuşmanın nasıl oluştuğu; uyurken, düşünürken, müzik dinlerken beynimizde ne olduğu ve birçok hastalığın, genetik bozuklukların beyni nasıl etkilediği ile ilgili önemli bilgiler elde edilmiş.
Bu alanın temellerini atan ve öncü çalışmalara imza atan Princeton Üniversitesi’nden Uri Hasson, İyi, Kötü, Çirkin filmini izleyen kişilerin beyninde ne olduğunu incelemiş ve sonuç olarak bu filmi izleyen kişilerin beyinlerinin yüzde 45’inin benzer şekilde çalıştığını tespit etmiştir. Deneyde, aynı film sekanslarını izleyen insanların beyin aktiviteleri arasında bir ilişki ve ilgileşim kurulup kurulamayacağını gözlemlemek amacıyla fonksiyonel manyetik tınlaşım görüntüleme teknikleri kullanılmıştı. Sadeleştirerek anlatmak gerekirse, ekibin eriştiği bulgu şöyleydi: Bazı filmler, tüm izleyicilerin beyninin aynı şekilde tepki vermesini sağlamıyor. Aynı tepkiyi verenlerin oranı en fazla yüzde 5’i buluyor. Kimi filmler ise örneğin Hitchcock filmleri izleyicilerin beyinlerinin hakikaten de senkronize tepkiler vermesini sağlıyor. Yani nörosinema, insan beyninde olan biteni anlamada sinemanın potansiyelinin keşfedilmesiyle başladı.
Nörosinema, sanat ve nörobilim arasında ilişki kurabilir. Ayrıca, yapılan çalışmalar film yapımcılarının izleyenlerin film ile nasıl bağ kurduğunu anlaması açısından önemli bilgiler verebilir. Nörobilim açısından ise denekler arası ilgileşim yöntemi, beyin fonksiyonlarının kontrollü deney ortamlarından çok daha gerçekçi ve doğal ortamlarda incelenmesini sağlayabilir.
Sinema sektörü dünya çapında her yıl daha da büyüyor. Bugüne dek izleyicilerin neyi komik ya da korkunç bulacaklarını, çekilen filmlerin izleyiciyi memnun edip etmeyeceğini senaristler, yönetmenler ve yapımcılar kendi deneyimleriyle, içgüdüleriyle tahmin etmeye çalıştılar. Ancak artık oyunun kuralları değişmiş bulunmaktadır. Nörobilim psikoloji, sosyal bilimler, reklam ve pazarlama alanlarında olduğu gibi sinema sektöründe de üretim sürecinin daha etkin olmasını sağlıyor. Geleneksel yöntemlerle gerçekleştirilen araştırmalar sonucunda elde edilen bilgiler beyana dayanıyor. Ancak insan davranışının %95’inin bilinçdışı kaynaklı, dolayısıyla, bilinç seviyesiyle bilinçdışını ölçmek ve araştırmak her zaman sağlıklı sonuçlar vermediğinden nörobilimin kullanım alanı örneğin gişe rekorları kıran filmlerin çekimi sırasında kullanıldığı açıklanan nöropazarlama ölçümleri, Hollywood’da sıklıkla başvurulan bir yöntem haline gelmiştir.
FİLM ÖNERİLERİ:
- 1979 – STALKER
- 2009 – THE HANGOVER
- 2014 – LUCY
Teşekkürler…
Tekin Kaya
Güzel bir yazı olmuş elinize sağlık.