Duymayanımız yoktur ‘şirden’ öylesine eski ve yaygın bir yemek türü ki, inanılmaz! Etimolojik olarak Farsça ‘şirdan’ Türkçe etkisi ile şirden olarak Slav dillerine geçmiş. Geviş getiren hayvanlarda midenin dördüncü bölümü, süt kuzularında ise mide özsuyunu sütü pıhtılaştırdığı için peynir mayasını salgılayan bölümü tanımlar. Bir zamanlar şirdenin salgıladığı maya, peynir yapımında kullanılmış. Günümüzde ise kimyasallar aynı işlevi görüyor. Peynirle hep karşılaşıyoruz!
Sakız ve Kos adalarında, Kuvvet Tanrısı Herkül’e adak olarak peynir sunulurmuş. Roma Konsülü Julius Caesar Germenler için, “tarıma karşı hiç hevesleri yok. Yiyecekleri çoğunlukla süt, peynir ve etten oluşuyor.“
Tacitus da İ.S. 2. Yüzyılda Germenlerin şarap satın aldıklarından dem vururken. Ren Irmağı’nın ötesi için de “biracıdırlar“ der.
Keltler içinse “basit yiyecekleri; yabani meyveler, taze av hayvanları ve kesilmiş sütten oluşur.“ diyor. Ortak nokta tekrar peynir.
Şirdan, ayrıştırırsak; şir süt demek, dan eki ise kap yapılışı anlamına gelen sözcüklerin türetilmesinde kullanılır.
Kap yapmaya başlayan atalarımız, deri içinde yemek pişirmeyi hiç unutmamışlar, Biz de unutmadık.
Tarihi buluntulara ve yazılara göre, İskitler kap ve yakacak eksikliği olduğu zaman, av hayvanlarını deri ve kemiklerinden sıyırır, derinin içine su ile beraber tekrar etleri doldurur ayıkladığı kemikleri güçlü bir ısıtıcı olarak kullanarak yemek hazırlardı.
14. yüzyılda İskoç ordusunun çekilmesi ile İngilizler, pişirmeye hazır içi su ve et dolu deri yapağıdan oluşmuş yemek kapları bulmuşlardır. Aslında bu yolculuk, kültürlerde kap içerisinde yemek hazırlamak demek. Günümüzde aynı teknikle, leziz yemekler hazırlıyoruz.
Mimarlıkta da birtakım yapısal tasarım teknikleri vardır ve tüm toplumlarda aynıdır. Deneyimlenmiştir. Tıpkı yemeklerdeki malzemeye mekan oluşturan kaplar gibi..
Homeros Odysseia Destanı’ndan;
“..Su döktü hizmetçi güzel bir altın ibrikten,
yıkadılar ellerini gümüş bir leğen üstünde..” (1)“..Etler parça parça edilip, şaraplar karılıyordu ki..” (2)
“..Çanağında da bal gibi şarabı güzelce kardı..” (3)
“..Hizmetçi kadınlar da ekmek yığdılar sepet sepet,
delikanlılar içkiyle doldurdular küpleri” (4)“..Sofracıbaşı tabaklar taşıdı önlerine..” (5)
“..Mis gibi zeytinyağları,
yıllanmış bal gibi tatlı şarap dolu küpler..” (6)“..Sağlam dikişli tulumlara un dök,
yirmi ölçek olsun en iyi öğütülmüşünden..” (7)“..Koyunlarla, güç veren şarapla birlikte,
güzel yaşmaklı karılarının gönderdiği ekmeklerle..” (8)“..Kalburlar baktık ağzına dek peynirlerle dolu,
mandıralarda baktık kuzular, oğlaklar tıka basa..” (9)“..Sığırları ve koyunları besli, şarabı ve buğdayı bol..” (10)
“..Selam sana konuğum, hoş geldin evimize..” (11)
“…Sonra dersin neden geldin , önce yemek ye..” (12)
“..Keçiler getirsin, sürülerin en seçkinlerinden
şanlı okçu Apollon‟a sunalım butlarını..” (13)“..Önlerindeki seçkin yemeklere uzattılar ellerini..” (14)
“..Yan yana otursaydılar o taşkın adamlarla,
konuk belki bunalır, tadını çıkaramazdı şölenin..” (15)“..Kestikleri sığırların postlarına oturmuşlardı,
dönüp duruyordu çevrelerinde bir sürü uşak,
kimisi suyla şarabı karıştırıyordu küpte..” (16)“..Ve şölen kahkahalar içinde sürüp gidiyordu,
çok kurban kesilmişti, tadına doyum yoktu şölenin..” (17)
Sevgiyle…
Mozaik: Topkapı Mozaik Müzesi (5-6. Yüzyılda yapılmış mozaikte., bir elinde kuzu diğer elinde peynir dolu sepet taşıyan çoban.)
MONTANARİ Massimo (1995) Avrupa’ Yemeğin Tarihi (Çev. Mesut Önen Biranda Hinginar)
OĞUZ Burhan (1980) Türkiye Halklarının Kültür Tarihi
ELKORT Martin (1991)The Secret Life Of Food
KONENSKA Elizabeta (1994) Fifth International Food Congress
ÜNSAL Artun Süt Uyuyunca (1997)
