Ünlü Flaman ressam Anthony van Dyck‘a ait orijinal bir yağlı boya eskizin İngiltere’nin Northamptonshire bölgesindeki tarihi bir malikâneden çalınmasıyla ilgili 70 yıllık gizem, bir sanat tarihçisinin özverili çalışmaları sayesinde nihayet aydınlığa kavuştu.
17. yüzyılda yapılmış 37 yağlı boya eskizden oluşan bir koleksiyonun parçası olan “Wolfgang Wilhelm of Pfalz-Neuburg Portresi“, 1951 yılında Northamptonshire’daki Boughton Malikânesi’nden çalınmıştı. Malikâne, Buccleuch ve Queensberry Dükü’nün mülkiyetindeydi ve çalınan eser 1682’den beri bu koleksiyonda yer alıyordu.
Tablonun kaybolduğu ancak altı yıl sonra, Buccleuch ve Queensberry Düşesi Mary Montagu Douglas Scott‘ın Harvard Üniversitesi’nin galerilerinden birini ziyaret ettiğinde eskizi sergilenirken görmesiyle ortaya çıktı.
Şimdi, Kıdemli Sanat Tarihi ve Görsel Kültür Öğretim Üyesi Dr. Meredith Hale‘in yürüttüğü titiz bir soruşturma sonucunda, bu sanat eserinin İngiltere ve Amerika Birleşik Devletleri’ndeki sanat çevrelerinin en önde gelen isimlerini kapsayan bir yolculukla nasıl Atlantik’i aştığı gün yüzüne çıktı.
Dr. Hale, Londra’daki Christie’s müzayede evi dahil tüm ana tarafların yazışmalarını inceleyerek eserin el değiştirme zamanlarını ve kökenini kanıtlamak için yapılan soruşturmaları içeren ayrıntılı bir zaman çizelgesi oluşturdu. Araştırma bir yıl sürdü.
Sanat eseri artık yasal sahiplerine iade edildi ve hakikat arayışlarının hikâyesi British Art Journal’da yayımlanan yeni bir makalede anlatılıyor.
Kıdemli Sanat Tarihi ve Görsel Kültür Öğretim Üyesi Dr. Meredith Hale, “İngiltere, ABD ve Kanada’daki yeni arşiv araştırmalarım sayesinde, resmin üç nesil boyunca Londra’dan Toronto’ya uzmanlar, restoratörler, müzayedeciler, satıcılar ve koleksiyoncuların elinden geçişini yeniden kurgulamayı başardım.” dedi.
“Bu kaynaklar sadece olayların dinamik bir resmini ortaya koymakla kalmıyor, aynı zamanda hırsızlığın başarısına katkıda bulunan faktörleri de vurguluyor. Bunların başında Van Dyck’ın İkonografi projesinin kavramsal ve maddi karmaşıklığı ve bir hırsızın uzmanlık kisvesi altındaki cüreti geliyor.” diye ekledi.
Dr. Hale’e göre o hırsız, The Connoisseur dergisinin editörü ve Eskiler Derneği üyesi olan Leonard Gerald Gwynne Ramsey‘di. Ramsey, derginin 1952 Yıllığı için yedi sayfalık bir yazı hazırlamak üzere Temmuz 1951’de bir fotoğrafçıyla birlikte Boughton’ı ziyaret etmişti.
Savaş sırasında güvenlik amacıyla orada saklanan pek çok eser arasında, Van Dyck’ın yenilikçi ancak tamamlanmamış İkonografi projesinden 37 ahşap panel de bulunuyordu. Her panelde önde gelen bir prens, bilgin, askeri lider veya sanatçının yağlı boya taslağı yer alıyordu ve bunlar satış için baskı oluşturmakta kullanılacaktı.
Dr. Hale, Wolfgang Wilhelm eskizinin son olarak Temmuz 1950’de Boughton’da kaydedildiğini ve küçük bir depo odası veya banyonun kapısına yakın bir yerde bulunduğunu belirtti. Kraliyet Koleksiyonu eski gözetmeni Sir Oliver Millar‘ın da belirttiği gibi bu durum, onu “muhtemelen kaçırılması en kolay eser” haline getirmişti.
Ramsey ile sanat tarihçisi Ludwig Goldscheider arasındaki yazışmalar, Ramsey’nin yeni perdeler almak için paraya ihtiyaç duyduğu için iki resmi satmak istediğini ortaya koydu. Bunun sonucunda Goldscheider, Wolfgang Wilhelm resminin Nisan 1954’te Christie’s’te isimsiz olarak 189 sterline satılmasında kullanılan bir özgünlük sertifikası sağladı.
Dr. Hale, resmin bir yıldan kısa bir süre sonra New York’taki bir sanat tüccarına satışını ve Mart 1955’e kadar ikinci bir tüccara geçişini de izledi. Bu tüccar resmi temizletip çerçeveletmiş ve ardından özel koleksiyoncu Dr. Lillian Malcove‘a 2.700 dolara satmıştı. Malcove ise daha sonra eseri Harvard Üniversitesi’nin Fogg Sanat Müzesi‘ne bağışladı.
Dr. Hale makalesinde, Müze’nin Sanat Direktörü Profesör John Coolidge ile Ramsey arasında, Düşes’in şüphe uyandırmasından sonra Coolidge’in resmin kökenini belirleme çabalarıyla giderek gerginleşen yazışmaları anlatıyor. Ramsey, resmi Hemel Hempstead’deki bir pazardan aldığını iddia etti ve ayrıca resmin özgünlüğüne şüphe düşürmeye çalıştı. Bu iddia, daha önceki özgünlük sertifikasıyla çelişen Goldscheider tarafından da desteklendi.
Şüphelerin artmasıyla müze, 1960’ta resmi Malcove’a iade etti ve Malcove’un 1981’deki ölümünden sonra eser Toronto Üniversitesi Sanat Müzesi‘ne bağışlandı.
Dr. Hale, “Burada sunulan araştırmanın da kanıtladığı gibi, bunun Boughton’dan çalınan resim olup olmadığı sorusunu sonunda çözmeyi başardık.” dedi. “Bunun sonucunda, Toronto Üniversitesi Yönetim Kurulu, Wolfgang Wilhelm of Pfalz-Neuburg Portresi’ni koleksiyondan çıkarma ve çalındıktan 74 yıl sonra Buccleuch Dükü’ne iade etme kararı aldı.”
Soruşturma, Boughton’daki Van Dyck panelleri grubu hakkında bir Leverhulme Araştırma Bursu kapsamında yürütüldü. Dr. Hale, Boughton Malikânesi’ndeki Buccleuch arşivlerini, Londra’daki Paul Mellon Merkezi arşivlerini, Los Angeles’taki J. Paul Getty Müzesi arşivlerini ve Harvard Üniversitesi’ndeki Fogg Müzesi arşivlerini titizlikle inceledi.
Dr. Hale, “Bu, önemli bir vaka, çünkü Ramsey’nin güveni bu denli kötüye kullanması özellikle vahim bir durum. Bu güven, bu alanda çalışan bilim insanları ile bu paha biçilmez eserleri ve eşyaları bulunduran müzeler ve kütüphaneler için temel nitelikte.” dedi.
“Dahası, bu sadece tek bir sanat eseri değil, Van Dyck’ın 1641’deki ölümünde atölyesinde kalan eşsiz bir eser grubunun parçasıydı. Bu resim olmadan, Boughton yağlı boya eskizleri merkezi bir parçası eksik bir yapboz gibiydi. İadesi, grubun bütünlüğünü yeniden sağladı.”
